Hoor jij ook bij de groep die bij het horen van het woord ‘stress’ al jeuk krijgt en moe wordt? Je bent lang niet de enige. Veel mensen ontlenen een negatieve lading aan het woord stress. Maar klopt dat wel? Is die negatieve lading wel terecht? Om daar een passend antwoord op te geven proberen we je hieronder mee te nemen in de fysiologie van stress. Met andere woorden; Wat is stress en hoe werkt dat in ons lijf.
Er wordt sinds de introductie van de term stress in de jaren veertig druk gediscussieerd over een allesomvattende definitie. Omdat er vanuit verschillende invalshoeken onderzoek gedaan wordt blijft er tot op de dag van vandaag discussie. Feit is dat we zowel bij potentieel gevaar, als bij bijvoorbeeld een sollicitatie gesprek of het spelen van een wedstrijd ‘stress’ ervaren.
Hongaarse wetenschapper en ‘vader van de stress’ Selye (1956) definieert stress als volgt:
“de niet-specifieke reactie van het lichaam op de eisen van buitenaf (de externe “stressor”) en dus een onvermijdelijk gevolg van het leven”.
Hoewel er dus discussie ontstaat over de meest exacte definitie valt er veel te vertellen over het mechanismen in ons lichaam en brein. Wetenschappers, onderzoekers en specialisten komen steeds meer te weten over het thema en welke organen en breingebieden een rol spelen bij het ontstaan en aanhouden van stress. We proberen het hieronder zo helder mogelijk weer te geven.
- De prikkels worden waargenomen door onze zintuigen.
- De prikkel wordt geïnterpreteerd als gevaar in onze thalamus. (schakelstation)
Deze verstuurt rauwe, ongefilterde en minder nauwkeurige informatie naar onze hersenstam. - Onze meest basale overlevingsfuncties worden geactiveerd in onze herstenstam (amygdala) en hypothalamus. (controle kamer over ons onbewuste/automatische stress-systeem). De stress respons zorgt voor aanmaak van CRH an ACTH.
- Het para sympathisch systeem wordt actief en onze hypofyse zorgt voor de aanmaak van het hormoon Adrenaline.
- Adrenaline verhoogt ons suikergehalte in de spieren.
- Wat volgt is een reactie van ons limbisch systeem. Deze zorgt voor de vecht, vlucht of bevries reactie.
Vervolgens wordt onze ‘bewuste deel’ van onze hersenen actief: de neo cortext. Daardoor kunnen we benoemen wat er gebeurd, krijgen we gedachten over de situatie en gaan we (aangeleerd) gedrag vertonen.
Adrenaline en stress
Aangemaakt door onze bijnieren en essentieel bij het ‘overleven’. Adrenaline zorgt ervoor dat ons lichaam primair kan overleven. We belanden dan in de; vecht, vlucht of bevries modus. Ze vernauwen onze vaten, schakelen organen terug en zorgen ervoor dat onze energie gaat naar de spieren, organen en hersenen die we nodig hebben bij het ‘overleven’. Deze hormonen worden relatief snel afgebroken door ons lichaam. Als de dreiging is verdwenen komt ons lichaam weer tot rust.
Acute Stress
De cyclus die we hierboven beschrijven gaat dus over Acute stress. Een pakkend voorbeeld is wellicht die presentatie die je moet geven. Even is het allemaal heel spannen die zaal vol mensen, maar eenmaal achter de rug, merk je dat het lichaam weer rustiger wordt. De adrenaline neemt af en je kunt weer rustig ademhalen. Niks aan de hand.
Maar wat nou als de dreiging blijft? bijvoorbeeld wanneer er een wond of een stressvolle situatie is in onze omgeving aanblijft.
Cortisol en stress
Mocht de dreiging aanwezig blijven, dan wordt er Cortisol aangemaakt. Dit hormoon is altijd in ons bloed aanwezig maar de hoeveelheid schommelt voortdurend. Bij m.n. aanhoudende stressvolle situaties neemt de hoeveelheid cortisol toe in ons bloed. Het zet bijvoorbeeld eiwitten om in glucose en werkt ontstekingsremmend. Uitermate handig als je stress ervaart. Cortisol zorgt er ook voor dat we minder serotonine en dopamine aanmaken. Door die hormonen voelen wij ons gelukkig en blij. Iets wat je niet kunt gebruiken als er gevaar dreigt. Cortisol zorgt er dus voor dat je je somberder gaat voelen. Herken je de signalen? Lees hier meer over stress signalen
Chronische stress
m.n. dus bij langdurige ofwel chronische stress worden de klachten vaak heftiger. Dit komt dus doordat onze systemen overbelast raken, we worden somber, emotioneler, krijgen een korter lontje. Daarnaast worden we vergeetachtig en krijgt men moeite met concentreren.
Al die hormonen zetten dus een reeks van reacties in gang. Allemaal om te kunnen blijven presteren onder druk. Nadeel is dat onze systemen daardoor overbelast raken. Neem onze amygdala. Dit is het centrum waar onze emoties (m.n. angst,) worden gereguleerd. Waar we normaliter in staat zijn onze angsten te remmen, lukt dat de amygdala niet meer. Een gevolg is dus dat mensen met burn out klachten vaak emotioneler zijn dan voorheen of dat mensen angstklachten ontwikkelen. Sociale angst of agorafobie.
